Dúas esferas críticas destácanse entre as persoas novas como pedras angulares do benestar e o éxito futuro: a empregabilidade e a saúde mental. Por unha banda, atopámonos cun mercado laboral incerto, pouco esperanzador e precario para mozos. Por outra banda, a súa saúde mental parece estar cada vez máis debilitada, entre outras cuestións, pola cuestión laboral. Así o identificaron desde a Fundación SantaMaría a Real , que puxeron en marcha a Plataforma para a Saúde mental e a Empregabilidade xuvenil. Neste artigo comparten a metodoloxía utilizada no seu primeiro ano de implementación, algúns dos seus principais resultados e recomendacións para mellorar a realidade do emprego da mocidade considerando a saúde mental. Entre as conclusións que se chegou considérase que non toda condición de actividade laboral supón unha mellora no estado xeral de saúde mental da poboación nova e máis aló de ter emprego, é ter emprego digno, fóra de condicións de precariedade laboral, o que se relaciona cun mellor estado de saúde mental, menor risco de suicidio e maiores niveis de benestar emocional.

El trabajo necesita redefinirse dentro de un marco que promueva la equidad, la sostenibilidad y el bienestar colectivo, enfoque que no solo responde a los desafíos actuales, sino que también representa una oportunidad para establecer un modelo laboral más justo, inclusivo y centrado en las personas. Así lo señala Elsa Arnaiz, quien analiza las transformaciones que enfrenta el trabajo en el siglo XXI, resaltando fenómenos como la desigualdad, la precariedad laboral, la automatización y las expectativas cambiantes de las nuevas generaciones. Contemplando el papel que desempeña el trabajo en nuestras vidas,  con una visión interdisciplinar, propone repensarlo con  soluciones como la redistribución de riqueza, la educación adaptativa y la reducción de la jornada laboral.

El empleo joven en la economía social muestra un perfil concentrado en determinados sectores de servicios, a jornada completa y localizado en grandes ciudades, con diferencias entre hombres y mujeres en participación regional y sectorial, así como en la formación y la cualificación del puesto de trabajo. Este diagnóstico lo desarrollan Rosa Belén y Rosa Santero, quienes consideran que, si bien la economía social tiene un papel importante en la mejora del empleo juvenil y la reducción de las brechas de género, aún hay desafíos significativos, como la falta de visibilidad de la economía social y la necesidad de políticas que promueven la digitalización y la transición ecológica, sectores con gran potencial, pero con baja presencia juvenil actualmente.

Os mozos en España afrontaron desde hai décadas unha difícil inserción no mercado laboral, con altas taxas de desemprego e frecuente precariedade no emprego. Así o resaltan Aida Caldera e Adolfo Rodríguez, que inciden na que a calidade dos postos de traballo dispoñibles para moitos novos é ademais deficiente: abundan os postos de traballo temporais e a tempo parcial e, en comparación con outros grupos de idade e países, a remuneración e as condicións laborais son peores. As persoas máis novas tamén son máis propensas a aceptar horarios non estándar, como traballar polas noites e os domingos. Recollendo as opcións discutidas no Estudo Económico de para 2023 España do OCDE consideran que as súas perspectivas laborais poden mellorarse reforzando a orientación profesional durante os seus estudos e facendo que a oferta educativa corresponda máis cercanamente coas demandas do mercado laboral. Un servizo público de emprego ben financiado e mellor conectado con organizacións e empresas locais tamén é clave para incorporar máis novas desempregados ao emprego.

Abordar los desafíos y oportunidades con las que se enfrentan la Generación Z, también conocida como "Generación de Cristal", en el mercado laboral actual, es lo que nos proponen Ángeles Rubio y Esther González en este artículo, donde nos explican que es una generación más formada y productiva que las anteriores, aunque sufre altas tasas de desempleo juvenil y una brecha entre oferta educativa y demanda empresarial. A pesar del entorno de precariedad, poseen habilidades digitales, dominio de idiomas y voluntad de mejorar el sistema. Sin embargo, los procesos de selección extensos y con poca empatía, generan desconfianza, y en consecuencia, se propone adaptar los mecanismos de ingreso laboral (“onboarding”) a sus necesidades, mejorar la experiencia del candidato y valorar su talento. Además, muchos jóvenes desean estudiar y trabajar, por lo que necesitan apoyo institucional para compaginar ambos ámbitos, y sus intereses se orientan hacia sectores con futuro como la economía verde, los cuidados, la digitalización y la innovación. Las empresas deben cambiar su enfoque: de la temporalidad a la retención del talento joven.

El principio de “comprendo lo que veo, aprendo lo que practico”, sigue vigente en la formación para el empleo de jóvenes vulnerables. Esteban Sainz analiza la evolución desde las Escuelas Taller, concebidas en 1985 como programas de empleo-formación inspirados en la pedagogía gremial, hasta los actuales Programas Experienciales vinculados a certificados profesionales. Subraya que el éxito histórico de las Escuelas Taller radicó en su conexión con la realidad: aprendizaje práctico, proyectos útiles y acompañamiento integral. Sin embargo, la burocracia, la rigidez normativa y el cambio hacia títulos reglados han reducido su atractivo y eficacia. Ante el aumento de menores extranjeros no acompañados, el autor plantea recuperar la esencia del modelo, adaptándolo a la actualidad y propone metodologías activas que valoren la “inteligencia de las manos” para favorecer integración social, inserción laboral y desarrollo personal.

Partindo da base de que o talento se distribúe por igual entre homes e mulleres, cada vez hai unha maior preocupación e sensibilidade pola desigualdade de xénero. Non se trata só dunha cuestión de xustiza ou equidade, senón tamén de eficiencia, no sentido de que, se existen barreiras ou impedimentos que dificulten que as mulleres poidan desenvolverse en igualdade de oportunidades cos homes, estariamos desaproveitado parte do talento da metade da poboación. Así o consideran Brindusa Anghel e J. Ignacio Conde-Ruizen neste artigo no que estiman as brechas salariais de xénero axustadas en España, usando a Enquisa de Estrutura Salarial desde 2002 ata 2018 . O principal resultado do traballo é que, por primeira vez na serie histórica, a brecha salarial axustada aumenta entre 2014 e 2018 , truncándose así a senda descendente que viñamos observando desde o inicio do século XXI. En calquera caso, os resultados obtidos no artigo pon de relevo que, en termos salariais, as mulleres están nunha peor situación respecto dos homes con similares características observables.  Esta é unha perda que talento e de crecemento potencial que ningunha economía se pode permitir, moito menos nun contexto de envellecemento da poboación no que nos atopamos.

Tres aspectos dos “modos de incorporación” que sofren as persoas inmigrantes nos mercados de traballo nos países de acollida son unha asimilación laboral segmentada, unha concentración en empregos que se poden caracterizar como “ 3 P” (Penosos, Perigosos e Precarios) e a frecuencia de actos discriminatorios. Así o recolle Lorenzo Cachónquen  proporciona información sobre recentes desenvolvementos destas ideas na literatura académica, especialmente a referir# a España. Á súa vez considera que estas “leis de ferro” dominen o campo dos procesos de incorporación das persoas inmigrantes no mercado de traballo (e noutras esferas da vida social) non quere dicir que deban ser aceptadas como inevitables. Pódense loitar contra elas desde o campo da política e desde a acción dos diversos actores comprometidos por lograr unha integración máis xusta das persoas inmigrantes e doutros colectivos con problemas de inclusión dentro das nosas sociedades.

No caso de España e as súas comunidades autónomas, con taxas de paro aínda elevadas e por encima do habitual nos países da súa contorna, lograr o pleno emprego ha de continuar sendo un obxectivo central da estratexia de política económica. Con todo, ese obxectivo debe combinarse coa mellora da calidade do emprego, tal e como sinalan Lorenzo Serrano, Anxo Adoitar e Fernando Pascual quen analizan a calidade do emprego en España e as súas comunidades autónomas ao longo do período 2007 - 2022 mediante un índice sintético que recolle o comportamento de indicadores 18 correspondentes a dimensións. 5 Este índice de calidade debuxa un patrón claro de diferenzas territoriais que, ademais, resulta notablemente persistente ao longo do tempo e coherente co observado noutros ámbitos do desenvolvemento social e económico. En termos de calidade global do emprego os maiores niveis danse no País Vasco , Madrid , Cataluña , Navarra e La Rioja , fronte a unha situación menos favorable en e Canarias as rexións do sur peninsular. 

O mercado de traballo está afectado por cuestións de carácter sociolóxico, que crean brechas na contratación e dúas das brechas máis consolidadas son as que fan referencia ás mulleres e ás persoas con discapacidades sen soria lles, físicas ou intelectuais. Cando se trata de mulleres con discapacidade, a brecha multiplícase. Así os sinala Enric Nomdedéu quen dá conta de diferentes medidas tomadas desde a Xeneralidade Valencia na, o Goberno central e diferentes ONG. Este conxunto de programas e medidas tiveron como obxectivo afrontar un dos principais problemas aos cales se enfronta o colectivo de mulleres con discapacidade no mercado laboral como son o desemprego e a precariedade laboral, é dicir, empregos de mala calidade e remuneracións baixas.

En España, un dos países do OCDE con maior proporción de persoas de 25 34 a anos con estudos universitarios, segue habendo relevantes diferenzas nos logros educativos e laborais dos mozos en función da súa orixe social, o que cuestiona os logros en materia de igualdade de oportunidades no sistema de educación superior e o mercado de traballo español. Así o sinalan  Nuria Legazpe, Cecilia Albert e Maria A. Davia, quen exploran as diferenzas dos este logros laborais ao comezo da traxectoria profesional dos egresados universitarios novos asociadas á súa orixe familiar medido a través do nivel educativo dos pais, a través dunha submuestra da Enquisa de Inserción Laboral de Universitarios de . 2019 Entre os principais resultados denotan unha desvantaxe dos graduados novos con pais menos cualificados na súa inserción laboral inicial, en distintos ámbitos, como duración da procura e condicións laborais do primeiro emprego. Á vez apréciase que o apoio que ofrecen as institucións educativas á integración laboral dos egresados universitarios contribúe a paliar as diferenzas asociadas á orixe familiar. 

As zonas rurais presentan unha clara desvantaxe en termos de ingresos, oportunidades de emprego, acumulación de capital humano e acceso dixital. Engádese a isto o aumento das desigualdades nos servizos, en ámbitos como a educación, o transporte e a atención sanitaria. Esta brecha rural urbana é a que investigan Marie Hyland e Massimiliano Mascherini no marco da Unión Europea especificamente no referente á brecha de ingresos, de pobreza, de custo e condicións de vivenda, de emprego, de capital humano e dixital. Conclúen que o sentimento de esquecemento destas zonas xera insatisfacción cos gobernos e a democracia en xeral, polo que as  políticas deberían centrarse en abordar estas brechas e as súas causas subxacentes. Entre estas políticas resaltan investir en educación e formación en comunidades rurais, facilitar o acceso dixital, involucrar ás comunidades rurais no deseño e a implementación de políticas e adoptar solucións innovadoras para proporcionar servizos esenciais.

A poboación xitana é un dos grupos en situación de maior vulnerabilidade social e que sofre unha desigualdade estrutural e multidimensional en España; unha situación agravada polo factor da discriminación e o antigitanismo. Arantza Fernández e Carolina Fernández ademais de identificar a dita situación resaltan que a situación das mulleres xitanas é peor que os homes xitanos en calquera dos indicadores analizados. A brecha de desigualdade determinada pola condición de ser muller é moi significativa e afecta a todos os ámbitos: na situación laboral, nos niveis educativos, nas responsabilidades familiares e mesmo nas baixas expectativas e poucas posibilidades de proxección e promoción. Neste contexto desde a Fundación Secretariado Xitano defendeuse a necesidade de pór en marcha programas e actuacións adaptadas á realidade e ao perfil das persoas xitanas, como foi o programa Acceder.

Raquel debuxa desde que tivo idade para soster un lapis, e contar historias debuxadas é o que máis lle gusta. As súas viñetas apareceron en medios como Mongolia, Jot Down, O Xoves, Píkara, Principia, as redes de Catalunya Ràdio e no programa Els matins de TV 3 , onde debuxou a actualidade en directo durante sete tempadas. É autora de cómics como A táboa periódica e de libros de humor gráfico como A idade estupenda, serie pola cal en recibiu 2021 os premios do Diario de Avisos ao mellor guión e ao mellor debuxo de humor. Publicou varios libros coa divulgadora matemática Clara Grima editados tamén en Francia, Canadá, China e Corea do Sur, e ha comisariado exposicións para o IQH como Conciencia ConHumor ou Núria Pompeia: onte, hoxe e sempre, esta última xunto a Pepe Gálvez.

As diferenzas de retribucións salariais entre os distintos xéneros non proveñen tanto de diferenzas no salario regulado ou establecido en convenio, como da internalización no mercado laboral da discriminación social que padecen as mulleres á hora de incorporarse á actividade produtiva de carácter monetario e durante o seu desenvolvemento. Así o resaltan Javier Baquero e Santos M. Ruesga, quen consideran que hai que profundar nas características diferenciais do emprego de home e muller para entender en profundidade a dispersión nas retribucións salariais existente entre eles. As diferenzas materialízanse, dun lado, nas discrepancias que se observan na inserción no mercado laboral entre xéneros e, subsecuentemente, na carreira profesional de ambos e, doutra banda, na dedicación temporal e horaria ao mercado de traballo (remunerado) e a competencia que se establece para estes efectos, entre traballo remunerado e traballo doméstico e de coidados a terceiros, en detrimento de as mulleres en acceso e remuneración no primeiro. Por iso sinalan que para reducir a brecha de ingresos de xénero resulta preciso asumir polo conxunto da sociedade boa parte dos custos que comporta o coidado de nenos, dependentes e/ou maiores. Isto é política social -cara á familia- en estado puro, unha das nosas principais carencias e leste é o camiño polo que transitan os países que están a obter mellores resultados en materia de equidade de xénero, particularmente no terreo laboral.

A pesar da mellora rexistrada nos últimos anos, queda camiño para alcanzar a converxencia de España coa media da UE, concretamente en variables como a taxa de emprego, a taxa de paro de longa duración e a taxa de desemprego xuvenil. Así o recolle Nuria Moreno-Manzanaro, que á vez resalta o lado positivo: a brecha de xénero no emprego sitúase “en media” e a brecha no emprego por discapacidade coloca a España entre os “mellores resultados”.  O CES na Memoria socioeconómica sobre a situación económica, laboral e social da nación en realizou 2022 análise específica da Converxencia social e as desigualdades, dedicado á calidade de vida, a protección e a inclusión social, cuxos datos actualizados se presentan neste artigo. Os debates celebrados no Comité de Emprego e o Comité de Protección Social no marco do semestre europeo durante a Presidencia española han posto de relevo que as políticas de investimento social baseadas en datos contrastados que reforzan as capacidades, aumentan a participación no mercado laboral e preveñen a exclusión, poden contribuír de maneira considerable a un crecemento económico máis forte e integrador e a aumentar os niveis de produtividade, e son fundamentais para acompañar as transicións dixital e ecolóxica.

Neste número abórdanse dous temas centrais, por unha banda, as brechas e desigualdades do mercado de traballo e por outras previsións e tendencias relacionadas co emprego e a economía. Ademais, recóllense achegas relacionadas con xestión do SEPE, metodoloxías, formación e lexislación. Para iso contamos con colaboracións de expertos e profesionais do ámbito da investigación académica e da xestión de organizacións e entidades públicas e privadas.

La promoción de oportunidades de empleo para una mano de obra que envejece requiere un nuevo planteamiento a nivel empresarial, sectorial, nacional y de la UE y, particularmente, la aplicación efectiva de la legislación vigente que prohíbe la discriminación por edad. Así lo consideran Ricardo Rodriguez y Jessye Muller, quienes en base a las investigaciones que están llevando a cabo desde Eurofound, contemplan factores que influyen en la participación de los trabajadores mayores el mercado laboral en distintos países europeos. Entre otros, resaltan la discriminación de los trabajadores mayores, las condiciones de trabajo, la salud, la composición de los hogares, la educación o las nuevas formas de trabajo y la digitalización. A su vez identifican distintas políticas destinadas a mantener a trabajadores mayores en el mercado de trabajo o reincoroporarlos al mismo que van desde incentivar el retraso de la jubilación a subvencionar la contratación de personas mayores o facilitar su reincorporación tras una larga enfermedad. Entre las conclusiones resaltan que para fomentar la sostenibilidad en el trabajo y mantener el bienestar tanto físico como mental de los trabajadores a lo largo de carreras profesionales cada vez más largas, son necesarias soluciones innovadoras que actúen sobre las condiciones de trabajo, el conjunto de la trayectoria profesional, las competencias y formación requeridas, la motivación para permanecer en activo y las repercusiones sobre la productividad.